การศึกษาทางเลือก คือ การจัดการศึกษาที่เคารพในคุณค่าความเป็นมนุษย์และสิทธิเสรีภาพของประชาชนที่จะเลือกการศึกษาเพื่อตอบสนองต่อความต้องการของผู้เรียนที่ไม่ประสงค์จะเรียนในระบบการศึกษาตามปกติ เป็นการศึกษาที่มีขอบเขตกว้างขวาง มีรูปแบบหลากหลายทั้งเนื้อหา และวิธีการเรียนรู้ มุ่งตอบสนองการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับธรรมชาติของมนุษย์แต่ละคนที่มีความแตกต่างกันทั้งในด้านความถนัด ความสนใจ ความพร้อมในการเรียนรู้ รูปแบบการศึกษาทางเลือกที่เหมาะสมและน่าจะนำมาเป็นแนวทางในการส่งเสริมการเรียนรู้ตลอดชีวิตของเด็กนอกระบบการศึกษา บ้านเรียนหรือการจัดการศึกษาโดยครอบครัว (Home School) บ้านเรียนเป็นการพยายามคิดค้นหาแนวทางในการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานที่จะเป็นทางออก เพื่อแก้ปัญหาการศึกษาที่มีอยู่ในระบบที่ไม่สามารถตอบสนองกับบริบทของผู้เรียนที่มีความแตกต่างกัน ช่วยแก้ปัญหาให้กับครอบครัวและผู้เรียนที่มีความต้องการเฉพาะ ผู้เรียนที่มีพรสวรรค์พิเศษในด้านต่าง ๆ รวมถึงผู้เรียนที่มีความบกพร่องบางด้าน มีความพิการ เจ็บป่วย ต้องการการดูแลและการจัดการเรียนรู้เป็นรายบุคคล บ้านเรียนจึงเป็นพื้นที่ในการปฏิรูปการเรียนรู้ได้อย่างอิสระและหลากหลาย สามารถสร้างนวัตกรรมทางการศึกษามากมายที่มีความแตกต่างกันไปตามปรัชญา ความคิด ความเชื่อ และตามวิถีการดำเนินชีวิตของครอบครัวและผู้เรียน เป็นการจัดการศึกษาที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ เอื้อให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาตนเองตามธรรมชาติและความถนัดได้อย่างเต็มศักยภาพ...
ครูนอกระบบการศึกษาที่เป็นครูพี่เลี้ยงที่อาจจะเป็นผู้นำในชุมชน ครูในพื้นที่ และองค์กรสาธารณประโยชน์ที่เข้าไปทำงานสนับสนุนเด็กกลุ่มนี้จะต้องจัดการศึกษาแบบมีส่วนร่วมกับคนในพื้นที่ จัดร่วมกับกลุ่มการศึกษาขั้นพื้นฐาน หรือกลุ่มการศึกษาทางเลือก ซึ่งทำเป็นหลักสูตรระยะสั้นหรือหลักสูตรระยะยาวโดยสามารถทำได้ 5 ขั้นตอน ได้แก่ . 1. รู้จักตนเอง การดำเนินการขั้นนี้มีเป้าหมายเพื่อให้เด็กนอกระบบการศึกษาได้ทบทวนตัวเอง โดยกิจกรรมที่ใช้ คือ สายธารชีวิต ต้นไม้ชีวิต . 2. ตัวเองมีดี การคิดเชิงบวกทำให้เชื่อว่าทุกคนมีความสามารถและมีข้อดีของตัวเอง โดยกิจกรรมที่ใช้ คือ ดอกไม้ในใจฉัน ลวดเสียบกระดาษ มนุษย์เปลี่ยนแปลง . 3. ตระหนักถึงสถานการณ์ทางสังคม ทำให้ได้มองเห็นสิ่งรอบตัวเขามากขึ้น...
โลกยุคใหม่ที่มีเทคโนโลยีเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต จะทำให้การเรียนรู้ของเด็กนอกระบบการศึกษายุคใหม่มีช่องทางการเรียนรู้ที่หลากหลายรูปแบบมากยิ่งขึ้น แต่นอกจากการหาความรู้จากโลกดิจิทัลแล้ว พบว่าความรู้เดิมยังคงมีคุณค่าแก่คนในท้องถิ่นนั้น ๆ ดังนั้นรูปแบบการเรียนรู้ของเด็กนอกระบบการศึกษาจึงมีหลากหลายรูปแบบดังนี้ . รูปแบบที่ 1 การเรียนรู้ด้วยตนเอง เด็กนอกระบบการศึกษาสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเองในสิ่งที่สนใจ สามารถหาความรู้นั้นจากการอ่านหนังสือ YouTube Google หรือจากหน้าเพจต่าง ๆ รวมทั้งการลงมือปฏิบัติจริงด้วยตนเอง . รูปแบบที่ 2 การเรียนรู้จากครอบครัว หลายครอบครัวประกอบอาชีพส่วนตัวอยู่แล้ว ทั้งในภาคการเกษตร หรือการเป็นผู้ประกอบการ เป็นการเรียนรู้จากคนใกล้ตัวที่บางครั้งเราอาจจะหลงลืมและไม่ให้ความสำคัญ . รูปแบบที่ 3 การเรียนเป็นกลุ่มตามความสนใจ การเรียนรู้เป็นกลุ่มตามความสนใจจะช่วยให้เด็กนอกระบบการศึกษามีเพื่อนร่วมเรียนรู้...
. การที่เด็กหลุดออกจากระบบการศึกษาไม่ได้เป็นเพราะว่าไม่มีศักยภาพที่จะเรียนต่อ แต่อาจจะเป็นเพราะความยากจนหรือขาดโอกาส และอาจจะเกิดจากระบบการศึกษาที่ทำให้ต้องออกจากโรงเรียน เนื่องจากเป็นการศึกษาที่ไม่ตอบโจทย์ ความต้องการของผู้เรียน ทั้งหลักสูตร วิธีการสอน หรือสภาพภูมินิเวศที่ไม่เอื้อให้ผู้เรียนได้เรียนรู้หรือพัฒนาด้วยตนเอง ดังนั้นการวางแผนและการจัดการเรียนรู้ให้เด็กนอกระบบการศึกษาจะต้องคำนึงถึงหลักคิดพื้นฐานและเป้าหมายในการจัดการศึกษาสำหรับเด็กนอกระบบการศึกษา . ข้อมูลจาก หนังสือชุดความรู้เล่มที่ 2 “การวางแผนและการจัดการเรียนรู้สำหรับเด็กนอกระบบการศึกษา” ภายใต้ “โครงการการสนับสนุนและพัฒนากลไกการขับเคลื่อนครูและเด็กนอกระบบการศึกษา” ได้รับการสนับสนุนจากสำนักพัฒนาครู นักศึกษาครู และสถานศึกษา กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) . อ่านและดาวน์โหลดเพิ่มเติมได้ที่ : http://www.cydcenter.com/nfe_series/
. คนใกล้ตัว คือ คนที่อยู่รอบตัวเราที่สุดแต่เรามักมองข้าม คนที่อยู่ใกล้ตัวที่สุด มักเป็นสิ่งที่ไม่สำคัญที่สุด สิ่งที่เราเห็นอยู่ทุกวัน เราก็คิดอยู่ว่าเราก็ต้องเห็นอยู่แบบนั้นจนเราละเลยไป . ข้อมูลชุดความรู้นี้เป็นเพียงวิธีการ (How to) ดูแลใจคนใกล้ตัวเบื้องต้นที่จะให้ทุกคนได้ดูแลใจ รวมถึงได้ตระหนักถึงความสำคัญของคนใกล้ตัวที่มีต่อชีวิตของเรา "อย่ารอให้เขาจากไปเสียก่อนถึงค่อยมาเห็นคุณค่าของเขา" . ข้อมูลจาก หนังสือชุดความรู้ที่ 3 "การดูแลตนเองของครูนอกระบบการศึกษา" ภายใต้ “โครงการการสนับสนุนและพัฒนากลไกการขับเคลื่อนครูและเด็กนอกระบบการศึกษา” ได้รับการสนับสนุนจากสำนักพัฒนาครู นักศึกษาครู และสถานศึกษา กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) . อ่านและดาวน์โหลดเพิ่มเติมได้ที่ :...
. นอกจากการมอบความรัก ความเมตตา ปรารถนา ใจดีต่อผู้อื่นแล้วนั้น การมอบความรักและความกรุณาให้แก่ตัวเองในทุก ๆ วัน ก็เป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้เราจรรโลงจิตใจในสังคมอีกอย่างหนึ่งด้วย ข้อมูลชุดความรู้นี้จึงอยากเชิญชวนทุกคนให้กลับมาเริ่มต้นดูแลเยียวยาจิตใจ ส่งมอบความรัก ความปรารถนาดีให้กับตนเอง และอย่าลืมตอบคำถามกับตัวเองว่า "คุณรักตัวเองแล้วหรือยัง" . ข้อมูลจาก หนังสือชุดความรู้ที่ 3 "การดูแลตนเองของครูนอกระบบการศึกษา" ภายใต้ “โครงการการสนับสนุนและพัฒนากลไกการขับเคลื่อนครูและเด็กนอกระบบการศึกษา” ได้รับการสนับสนุนจากสำนักพัฒนาครู นักศึกษาครู และสถานศึกษา กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา (กสศ.) . อ่านและดาวน์โหลดเพิ่มเติมได้ที่ : http://www.cydcenter.com/nfe_series/
การศึกษาปัจจัยสาเหตุของปัญหาเด็กและเยาวชนนอกระบบ จากการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับปัญหาและปัจจัยสาเหตุของปัญหาเด็กและเยาวชนนอกระบบในรอบ 10 ปี (2549-2559) และการสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิด้านเด็กและเยาวชนนอกระบบ สามารถสรุปได้ ดังนี้ อยู่ท่ามกลางพื้นที่เสี่ยงที่เข้าถึงได้ง่าย ดังที่ อมรวิชช์ นาครทรรพ และจุฬากรณ์ มาเสถียรวงศ์ (2549) ระบุว่าบริบททางสังคมของโรงเรียนจำนวนมากในต่างจังหวัด มีการก็อปปี้อบายมุขทุกอย่างไปจากกรุงเทพฯ ไปรุกเร้าจิตวิญญาณของเด็ก ทั้งสื่อลามก เหล้า การพนัน ซึ่งเป็นแรงกระตุ้นให้เด็กจำนวนมากก้าวเข้าไปสู่การดำเนินชีวิตผิด ๆ และอาจตกเป็นเหยื่อการค้ามนุษย์และยาเสพติดได้โดยง่าย ดังที่กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ (ม.ป.ป.) ระบุถึงสาเหตุของเด็กออกกลางคันที่ส่วนหนึ่งมาจากการตกเป็นเหยื่อของการค้ามนุษย์และยาเสพติด โดยเฉพาะพื้นที่จังหวัดชายขอบและจังหวัดที่มีกลุ่มชาติพันธุ์หรือลูกแรงงานต่างด้าว ที่มักถูกล่อลวงให้ไปบังคับใช้แรงงาน บังคับค้าประเวณี...
