ศูนย์วิชาการฯ ขอตีความตามกรอบการให้ความหมายเรื่องสิทธิในการศึกษาโดย Katarina Tomaševski ผู้รายงานพิเศษ (special rapporteur) คนแรกของสหประชาชาติที่พัฒนาตัวบ่งชี้คุณภาพการสนับสนุนสิทธิในการศึกษาของประชากรโลกไว้ 4 ประเภท (4As) คือ
1. การศึกษาที่รัฐทำให้เข้าถึงง่าย (Availability)
รัฐจำเป็นต้องจัดให้มีการศึกษาซึ่งเป็นสิทธิพื้นฐานที่ประชาชนพึงได้รับ ต้องส่งเสริมให้มีสถานศึกษา บุคลากรทางการศึกษา และสนับสนุนงบประมาณเพื่อให้ประชาชนเข้าถึงการศึกษาอย่างทั่วถึง เปิดทางให้องค์กรชุมชนจัดการศึกษาได้ (keyword: make education available for all)
2. การจัดการศึกษาที่ทุกคนเข้าถึงได้ (Accessibility)
ประชาชนทุกคนสามารถเข้าถึงการศึกษาได้โดยไม่มีข้อจำกัดและอุปสรรค กล่าวคือ ไม่ว่าจะยากจนหรือร่ำรวยก็สามารถเข้าถึงการศึกษาได้ เพศ ศาสนา ภาษา อายุ ความบกพร่องทางร่างกายไม่เป็นอุปสรรคต่อการเข้าถึงการศึกษา ซึ่งรัฐจำเป็นต้องให้การศึกษาอย่างเท่าเทียมและเที่ยงธรรมสำหรับทุกคน เช่น จัดให้เข้าศึกษาในโรงเรียนของรัฐโดยไม่มีค่าใช้จ่าย (free education) หรือเป็นการศึกษาที่ทุกคนมีความสามารถที่จะจ่ายได้ (affordable education)
3. การศึกษาที่เป็นที่ยอมรับ (Acceptability)
ประชาชนทุกคนพึงได้รับการศึกษาที่มีคุณภาพ มีมาตรฐานด้านองค์ความรู้และสมรรถนะที่ผู้เรียนพึงได้ เป็นการศึกษาที่เคารพความแตกต่างหลากหลายทางสังคมและวัฒนธรรม รวมทั้งการศึกษาที่เคารพความแตกต่างของความรู้ความเชื่อของชาติพันธุ์และชนกลุ่มน้อย เป็นการศึกษาที่เคารพสิทธิของผู้เรียนทุกคน
4. การศึกษาที่ปรับใช้กับชีวิตจริง (Adaptability)
การศึกษาที่รัฐจัดให้ประชาชนทุกคนต้องสอดคล้องกับบริบทสังคม เศรษฐานะ ชุมชน วิถีชีวิต และเคารพทางเลือกในการศึกษาที่หลากหลายของผู้เรียน โดยเฉพาะกลุ่มผู้เรียนที่เป็นชนกลุ่มน้อย กลุ่มชาติพันธุ์ กลุ่มเด็กผู้ใช้แรงงาน กลุ่มเด็กที่มีความบกพร่องพิการ กลุ่มเด็กอพยพหรือกลุ่มเด็กพลัดถิ่น (keyword: ความเหมาะสมของการศึกษากับชีวิต)
ที่มา: Tomaševski K. (2001). Human rights obligations: making education available, accessible, acceptable and adaptable. Lund, Sweden: Raoul Wallenberg Institute.
แปล: ศูนย์วิชาการและเครือข่ายวิชาการด้านเด็ก เยาวชน และครอบครัว คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
